«نوشو» تنها خط و زبان مخصوص زنان

ترجمه و تحقیق – سحرمحمدی

بعد از مراسم ازدواجش، زن جوان به روستای همسرش رفت. زندگی دلتنگ وسخت بود. تمام روز مادرشوهرش کارهای سخت را به او متحمل می‌کرد. او از دوستان و خانواده‌اش دورشده بود. اما زن جوان رازی داشت که به داشتن احساسی بهتر به او کمک می‌کرد. در سومین روز ازدواجش او منتظر بود تا همسرش بخوابد. بعد از خوابیدن همسرش او کتاب کوچکی را از زیر بالش‌اش برداشت؛ شروع به خواندن کرد. کلمات لبخند را بر لبانش آورد. چه چیزی در این کتاب کوچک بود؟ آیا این کتاب کوچک یک راز بود؟

در زمان‌های قدیم در چین، فقط مردان اجازه یادگیری خواندن و نوشتن داشتند. زنان روستای دور افتاده و سنتی جیانگ یانگ (gnoynaJ) در استان هونان (nanuH) از این موضوع راضی نبودند. زنان این روستا سیستم نوشتاری خودشان را اختراع کردند، که متشکل از سمبُل و نمادهای نوشتاری بود که به جای صداها وحرف‌ها بکار می‌رفت.
آنها این دستخط و زبان را نوشو (uhsuN) نامیدند.

در قدیم یک زن خودش همسرش را انتخاب نمی‌کرد، بلکه مرسوم بود خانواده‌اش همسری برای او انتخاب کنند. وقتی ازدواج صورت می‌گرفت، به طور معمول زن به روستا و خانه‌ی همسرش می‌رفت تا با او درکنار خانواده او زندگی کند. در روز سوم از ازدواج، خانواده و دوستانش همراه با هدایایی به دیدن او می‌رفتند و در میان هدایا کتاب کوچکی بود که زنان فامیل و روستا و دوستان دخترش در رابطه با دوستی، خاطرات وآرزوهای‌شان برای او مطالبی نوشته بودند و چندین صفحه سفید هم در پایان کتاب باقی گذاشته بودند تا عروس جوان بتواند درباره زندگی جدید و خاطراتش بنویسد.
این کتاب که به کتابچه روز سوم شهرت یافت به خط نوشتاری اختراع خود این زنان نوشته شده بود و هیچ مردی نمی‌توانست آن را بخواند و از آن اطلاعی نداشتند.

چرا و چگونه نوشو اختراع شد؟

هیچکس مطمئن نیست. بعضی‌ها فکر می‌کنند یک زن در قصر امپراطوری برای فرستادن پیام به خواهران قسم خورده‌اش در خارج از قصر این خط را اختراع کرد. بعضی هم می‌گویند این خط نشأت گرفته از یک زبان خیلی باستانی است. حدود چهارهزار سال قبل مردم چین به چندین زبان مختلف صحبت می‌کردند که امپراطوری آن زمان برای یکسان‌سازی زبان به مردم چین دستور داد تا همه فقط به زبان ماندارین (niradnaM) صحبت کنند. البته چون فقط مردان اجازه خواندن و نوشتن داشتند آنها دچارمشکل شدند؛ اما زنان باز هم در خفا به استفاده از زبان خود ادامه دادند. با گذشت زمان و افزایش آزادی زنان و همچنین با شروع رفتن تعداد زیادی از زنان به مدارس در 1920 و یادگیری زبان ماندارین دیگر نیازی به زبان نوشو نبود و کم‌کم از اهمیت آن کاسته شد و به دست فراموشی سپرده شد.
«ژو شویی»، یک متفکر روستای از اهالی یونگ ‌ژو که در نزدیکی روستای پومی قرار دارد مدعی کشف این زبان است. او می‌گوید جَد مادری او که شش پشت با او فاصله دارد شعری گفته بود به نام «تحصیل دختران». این شعر توسط زنان روستای پومی به نوشو ترجمه شده و به این خط نوشته شده بود. سال‌ها بعد نسخه‌ای از این شعر به خط نوشو به دست عمه‌ی ژو می‌رسد و او آن را در سال 1920 نزد پدر ژو می‌آورد. پدر ژو که معلم مدرسه بود. از دیدن این خط که هیچ از آن سر درنمی‌آورد تعجب می‌کند و بسیار کنجکاو می‌شود و به همین علت ژوی جوان را ترغیب می‌کند تا در این باره تحقیق کند. ژو سال‌ها بعد در دهه 1950 زمانی که در دفتر فرهنگی استان جیانگ‌ یانگ کار می‌کرده است متوجه می‌شود هنوز چند تن از زنان سالخورده روستای پومی به این زبان شعر می‌خوانند که لهجه‌ای شبیه به گویش توهوآ بوده است و می‌توانند به خط نوشو بخوانند و بنویسند.

ژو پس از انجام تحقیقات اولیه نتایج آن را در همان سال‌ها برای پکن می‌فرستد اما تا آن زمان تأثیرات انقلاب فرهنگی سراسر چین را فرا گرفته بود و به او برچسب راست‌گرایی زده شد و به همین خاطر ژو ناچار شد از ادامه تحقیقات‌اش دست بکشد. اما نیروهای انقلابی به همین بسنده نکردند و گارد سرخ مجموعه‌ای از اسناد نوشو را که او به سختی توانسته بود جمع‌آوری کند، سوزاندند.
اما ژو ناامید نشد و در سال 1979 زمانی که آرامش به کشور بازگشت به آن ناحیه برگشت و در موزه‌ای مشغول به کار شد و در کنار کارش مطالعه و بررسی خط و زبان نوشو را ادامه تا داد تا جایی که خواندن و نوشتن به این خط را یاد گرفت. در سال 1982 او کتابی درباره فرهنگ این ناحیه نوشت و چاپ کرد که حاوی فصلی درباره خط و زبان نوشو بود. به گفته ژو بعد از چاپ کتابش زمزمه کشف نوشو ابتدا از مناطق اطراف و بعد از پکن و حتی کشورهای خارجی شنیده شد.
به عقیده محققان چینی در دوران گذشته دختران عادت داشتند دور هم جمع شوند و شعر بخوانند و با هم صحبت کنند و این موقعی بود که این زبان را از یکدیگر یاد می‌گرفتند. زنان این ناحیه برای نسل‌ها خاطرات روزانه خود را به این زبان می‌نوشتند اما تنها چند دفترچه خاطرات از آن زمان باقی مانده است که جزئیات بی‌نظیری از زندگی‌هایی که سال‌ها پیش درجریان بوده است، به دست دانشمندان داده است.
چیزی که به نظر واضح می‌رسد این است که زبان نوشو براساس سنتی قدیمی به نام «خواهران قسم خورده» که در این منطقه بسیار رایج بوده رونق پیدا کرده است. بر اساس این سنت دختران روستا با هم سوگند دوستی و پایبندی به رابطه دوستانه تا پایان عمر می‌خوردند. در واقع به این ترتیب انجمن زنانه تشکیل شد که بسیار سخت‌گیر بودند و هیچ مردی نمی‌توانست به آن نفوذ یابد. دختر بچه‌ها و زنان جوان روستا دور هم جمع می‌شدند و با هم به بافتن پارچه و یا گلدوزی می‌پرداختند اما بدون شک این دوران زمانی که هنگام ازدواج یکی از آن‌ها فرا می‌رسید، تمام می‌شد. طبق سنت‌ها عروس باید به خانه داماد می‌رفت و آن‌ جا بود که خط نوشو وارد کار می‌شد و نقش خود را ایفا می‌کرد.

عکس تزئینی

سه روز بعد از مراسم ازدواج مادر و دوستان تازه عروس که در واقع خواهران قسم خورده او بودند دفترچه‌ای موسوم به «کتابچه روز سوم» برای او می‌فرستادند که در حقیقت دفترچه‌ای بود با جلد پارچه‌ای که درصفحات اول این دفترچه خواهران قسم خورده عروس و مادر او به خط نوشو به خاطر از دست دادن دوستی خوب و دختری مهربان اظهار تاسف می‌کردند و برای او آرزوی شادمانی و خوشبختی درخانه شوهر می‌کردند. این مطالب چون به نوشو نوشته شده بود داماد نمی‌توانست آن‌ها را بخواند. مابقی صفحات این دفترچه خالی و سفید بود تا تازه عروس شادی‌ها، غم‌ها و تجربیات خود را در آنها به خط نوشو بنویسد و یک دفترچه خاطرات ارزشمند از خود به جا گذارد. درحقیقت نوشو اختراعی بود که زنان را از بیسوادی نجات می‌داد.
کشف وجود چنین خطی که حدوداً بیست سال پیش اتفاق افتاد نیز در هاله‌ای از ابهام فرورفته است. هنوز برای دانشمندان و زبان‌شناسان مشخص نیست که این زبان کی و چگونه توسط زنان ساکن در این دره حاصلخیز که در جنوب غربی استان هونان واقع شده، اختراع شده است. شیوه نگارش این خط بسیار ظریف، باوقار و پیچیده است و طی قرون متمادی از مادر بزرگ‌ها به نوه‌های دختر و از عمه‌ها و خاله‌ها به خواهر‌زاده‌ها و برادرزاده‌های نوجوان دختر انتقال یافته است درحالی که حتی یک کلمه از آن به پسرها و مردان آموزش داده نشده است. به این ترتیب زبان نوشو، یا خط مخصوص زنان، تنها خط و زبانی است در دنیا که به یک جنس تعلق دارد.

نوشو از بعضی جهات به خط چینی شباهت دارد. اگر بعضی از کاراکترهای این خط کمی کشیده‌تر رسم شده و یا جا به ‌جا شوند درست مانند کاراکترهای خط چینی خواهند شد. اما از بسیاری جهات نیز این شیوه نوشتاری با خط چینی متفاوت است برای مثال به گفته محققان کاراکتر‌های معرف مصوت‌ها با مصوت‌های موجود در گویش محلی چنگ ‌گوآنتوهوآ برابر هستند نه با مصوت‌های موجود درخط و رسم چینی که مردان آن را یاد می‌گرفتند و بوسیله آن مکاتبه می‌کردند. نوشو به طور عمودی از بالا به پایین نوشته می‌شد کاراکترهای کوچک و باریکی دارد که در ستون‌هایی که از راست به چپ خوانده می‌شود، نوشته می‌شود.
بخش بزرگی از این خط همچنان ناشناخته باقی مانده است. ریشه‌های این خط به قرن سوم میلادی بازمی‌گردد واکنون توسط دانشمندانی از چین و سایر نقاط دنیا مورد بررسی قرارگرفته است. آن‌ها می‌دانند که این زبان در بخش جیانگ ‌یانگ از استان هونان در جنوب مرکزی چین و 360 کیلومتری شمال غرب گوآنگ‌ ژو به کار می‌رفته است.
در سال‌ها اخیر مسئولان دولتی به اهمیت و ارزش فرهنگی نوشو پی‌ برده‌اند و این موضوع بسیار جالب بود که در دنیا خطی انحصاری متعلق به زنان وجود داشته و دریافته‌اند که این زبان توانایی لازم برای تبدیل شدن به یک جاذبه فرهنگی را دارد و به همین دلیل روی این زبان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. برای مثال یک موزه و مدرسه با هزینه 80 هزار دلار برای آموزش این خط و زبان در این منطقه ساخته شد و تحقیقات و مطالعه در رابطه با این زبان به طور جدی دنبال می‌شود و امروزه افراد زیادی درحال یادگیری این زبان هستند و جالب اینجاست که مردان هم در میان یادگیرنده‌های این زبان هستند.

درخشش زبان نوشو در سازمان ملل

زبان‌های رسمی سازمان ملل متحدد شش زبان هستند که درملاقات‌ها و جلسات سازمان ملل استفاده می¬شوند و تمامی اسناد رسمی سازمان ملل معمولا و زمانی که بودجه اجازه دهد به آنها نوشته می‌شوند. این زبان‌ها به ترتیب حروف الفبا عبارتند از: اسپانیایی، انگلیسی (بریتانیایی) ،چینی، روسی، عربی و فرانسوی.
سازمان ملل برای بزرگداشت گوناگونی زبان‌ها و آگاه‌سازی درباره ارتباطات بین فرهنگی، روزهایی از سال که با مناسبتی خاص که به هر یک از این شش زبان مربوط است را به عنوان روز آن زبان در سازمان ملل معرفی کرده است.
روز جهانی زبان چینی درسازمان ملل هرساله در20 آوریل برگزار می‌شود. اولین روز زبان چینی 12 نوامبر 2010 بود؛ اما با شروع سال 2011 این تاریخ به 20 آوریل که مصادف با روز گویو (uyuG) در تقویم چینی است تغییر یافت. مردم چین به احترام کانگ جی (eiJ gnaC) مراسم گویو را که هرساله از 20 آوریل شروع می‌شود جشن می‌گیرند. طبق افسانه‌ها و باورهای چینی گانگ جی اسطوره‌ی چین باستان زمانی‌که کاراکترهای زبان چینی را اختراع کرد؛ خدایان وفرشتگان گریه کردند وآسمان گندم بارید.کلمه uyuG به معنای باران گندم است.
در سال 2012 و در سومین سالگرد پاسداشت زبان چینی در سازمان ملل هیات اعزامی چین یک طومار ترجمه شده به زبان نوشو از بیانیه حذف تمامی اشکال تبعیض علیه زنان (WADEC) را به زنان سازمان ملل هدیه کردند. جان هیدرا قائم مقام مدیر اجرایی نهاد زنان ملل متحد از هیات اعزامی برای هدیه منحصربفردشان تشکر کرد و گفت: زنان سازمان ملل طومار نوشو را به عنوان هدیه‌ای به تمامی زنان جهان مانند گنجی نگه خواهند داشت.
در هفتمین سالروز زبان چینی به مدت 9 روز از 19 آوریل در ژنو مقر اروپایی سازمان ملل نمایشگاهی از نقاشی‌ها، دست‌نوشته‌ها و صنایع دستی منقوش به خط نوشو برپا شد. مولرکمیسیونر ارشد دفتر سازمان ملل در ژنو جزو تماشاگرانی بودکه تحت تاثیر زبان نوشو قرار گرفت. وی گفت: «زنان با استفاده از زبانی که خودشان خلق کردند، احساسات خود را بیان می‌کنند، این در جهان بی‌سابقه است. این نشان می‌دهد که زنان از هوش و نوآوری یکسانی با مردان برخوردار هستند.»
در مراسم گشایش این رویداد، دو جوان به نام‌های «هو شین» و «پو لی» که از وارثان کتاب زبان نوشو هستند ضمن اینکه یک نسخه‌ از بیانیه حقوق بشر را که به این زبان نوشته شده بود به سازمان ملل اهدا کردند؛ طریقه نگارش زبان نوشو را به 300 نفر از سفیران و علاقه‌مندان به فرهنگ نشان دادند و همچنین ترانه‌ها و اشعاری به این زبان اجرا کردند.

منابع:

READ THIS/Daphne Mackey with Laurie ¸ Deborah Gordon/CAMBRIDGE UNIVERSITY PRESS- WWW.UNWOMEN.ORG-
WWW.ENGHUNUN.GOV.CN-
WWW.UNOG.CH-
WWW.CHINAEXPAT.COM-
http://persian.cri.cn-